पाऊस आणि ज्योतिष शास्त्र

. .#पाऊस आणि ज्योतिष  शास्त्र  ☔

गुढीपाडव्याला  पंचांग  पूजन करून  संवत्सर फल  वाचले जाते.  त्यात या वर्षी पडणा-या  पावसाविषयी  विवेचन असते . साधारण मे महिन्याच्या शेवटी किंवा जूनच्या सुरवातीला  भारतीय हवामान खाते आणि आजकाल खाजगी संस्थाही पावसा विषयीआपले अनुमान जाहीर करत असतात . याची मदत अर्थातच शेतकरी बांधवाना होत असते 

याचप्रमाणे आपल्या शास्त्रात ही पावसाळी वाहन या संकल्पनेचा उल्लेख आढळतो. या वाहनां वरुन पाऊस कसा पडेल याचा अंदाज घेता येतो.  आजकाल दिनदर्शिकेत वाहन ज्या तारखेला लागते त्या तारखेचा   ऊल्लेख ही केलेला आढळतो .  

वाहन लागणे हे कसे ठरते ?????

तर  रवीचा मृग नक्षत्र प्रवेश  म्हणजे पावसास सुरुवात  असे समजतात.  साधारण पणे ७ जूनला रवी मृग नक्षत्रात प्रवेश करतो ( यंदा ८ जूनला मृग नक्षत्र प्रवेश आहे) .  रवीच्या मृग नक्षत्र प्रवेशावेळी चंद्र ज्या नक्षत्रात असतो ते नक्षत्र  बघतात . दोन्ही  नक्षत्रातले अंतर मोजून त्याला ९ ने भागले जाते आणि राहणा-या बाकीचा  नंबर जो येतो त्यावरून वाहन ठरते . अधिक माहिती वरील चित्रात दिलेली आहे  त्यावरून प्रत्येक रवी नक्षत्र बदलानंतरचे  वाहन कोणते हे सहज काढता येते 

हत्ती , म्हैस , बेडूक  - खूप पाऊस 

गाढव , कोल्हा  - कमी पाऊस 

मोर , घोडा ,  मेंढा  -  मध्यम पाऊस 

आता हे वाहन साधारण दर १३ - १४ दिवसांनी बदलते कारण एक नक्षत्र  १३ अंश २० कलेचे असते आणि रवी रोज एक अंश पुढे जातो , म्हणजे १३ - १४ दिवसाने पाऊस वेगळे वाहन घेऊन येतो .  या  सगळ्या गोष्टींचा  शेतकरी बांधवाना  शेतीची कामे ठरवण्यासाठी उपयोग होऊ शकतो.

गेली काही वर्षे प्रत्येक वाहन आणि पडलेला पाऊस याची मी नोंद केलेली आहे. (  १ जून पासून हवामान खात्याच्या संकेतस्थळावर रोज पडलेल्या पावसाची नोंद होते ) . यात एक गोष्ट लक्षात येत आहे की  वरील नियम अगदी अचूक लागू पडत नाही आहेत. 

अगदी २०१९ चे उदाहरण द्यायचे झालं तर   जुलै शेवटचा आठवडा  ते ऑगष्ट  पहिला आठवडा (  २० जुलै ते ३ ऑगष्ट )  'गाढव'  वाहन  असताना  पश्चिम महाराष्ट्रात महाभयंकर पूर आला होता, आणि त्यापुढच्या 'बेडूक' वाहनात  तुलनेने कमी पावसाची नोंद दिसून आली.

यासाठी थोडा वेगळा अभ्यास करायची गरज आहे असे वाटते.  रवीच्या  पावसाळी नक्षत्र प्रवेशा बरोबरच  चंद्र , रवीचे   कर्क , वृश्चिक , मीन  ( जल तत्वाच्या  राशी )  या  नवमांशातून/ राशीतून    होणा-या भ्रमणांचा  ही संयुक्तिक विचार होणे आवश्यक आहे.  यानुसार पावसाचा अधिक चागला अंदाज वर्तवता येईल  असे मला वाटते

यासंदर्भातले एक उदाहरण २६  जुलै २००५  चे पाहू 

त्यादिवशी ची ग्रहस्थिती

चंद्र - मीन राशीत - जलतत्व 

रवी- कर्क राशीत - जलतत्व

 

त्या दिवशी च्या नवमांश कुंडलीत

शुक्र, केतू, हर्षल - कर्क नवमांश. - जल राशीत

थोडक्यात पावसाळी वाहन बरोबरच ग्रहांचा जलतत्वाच्या राशी/ नवमांशातून होणारा प्रवास आणि पडणारा पाऊस हे अभ्यासनीय असेल

अमोल केळकर 📝

३/६/२१

वैशाख कृष्ण नवमी